Tik Bozuklukları
7/23/2023
Tik, vücudun bir bölümünün tekrar tekrar, hızlı, ani ve kontrolsüz bir şekilde hareket etmesi sorunudur. Tikler, yüz, omuzlar, eller veya bacaklar gibi vücudun herhangi bir yerinde oluşabilir. Kısa süreliğine isteyerek durdurulabilirler. İstem dışı yapılan seslere (boğaz temizleme, burnunu çekme gibi) ses tikleri denir. Tiklerin çoğu hafiftir ve zar zor fark edilir. Ancak bazı durumlarda sık ve şiddetlidirler ve bir çocuğun yaşamının birçok alanını etkileyebilirler.
En yaygın tik bozukluğu geçici tik bozukluğu olarak adlandırılır ve erken okul yıllarında çocukların yüzde onuna kadarını etkileyebilir. Öğretmenler veya başkaları tikleri fark edebilir ve çocuğun stres altında mı yoksa "gergin" mi olduğunu merak edebilir. Geçici tikler bir yıldan kısa sürede kendiliğinden geçer. Bazıları kaygı, yorgunluk ve bazı ilaçlarla kötüleşebilir.
Bazı tikler geçmez. Bir yıl veya daha uzun süren tiklere kalıcı (kronik) tikler denir. Kalıcı tikler, çocukların yüzde birinden daha azını etkiler ve Tourette bozukluğu adı verilen daha karmaşık bir tik bozukluğuyla ilişkili olabilir.
Tourette bozukluğu olan çocukların hem vücut hem de ses tikleri vardır (boğaz temizleme gibi). Bazı tikler erken yetişkinlikte kaybolur ve bazıları devam eder. Tourette bozukluğu olan çocuklarda dikkat ve/veya öğrenme bozuklukları da olabilir. Dürtüsel hareket edebilirler. Bazıları obsesyonlar ve kompulsiyonlar geliştirebilir.
Bazen Tourette bozukluğu olan kişiler müstehcen sözler söyler, başkalarına hakaret eder veya müstehcen jestler veya hareketler yaparlar. Bu sesleri ve hareketleri kontrol edemezler ve bunlar için suçlanmamalıdırlar. Ebeveynlerin cezalandırması, sınıf arkadaşlarının alay etmesi ve öğretmenlerin azarlaması, çocuğun tiklerini kontrol etmesine yardımcı olmaz, ancak çocuğun özgüvenini zedeler ve sıkıntısını artırır.
Bir çocuk ve ergen psikiyatristi, bazen bir çocuk doktoru veya pediatrik nörologla konsültasyonu da içeren kapsamlı bir değerlendirme yoluyla, bir çocuk veya ergende Tourette bozukluğu veya başka bir tik bozukluğu olup olmadığını belirleyebilir. Tik bozukluğu olan bir çocuğun tedavisi, semptomları kontrol etmeye yardımcı olacak ilaçları ve bir çocuğun tiklere karşı daha fazla farkındalık geliştirmeyi öğrendiği ve yerini alacak farklı bir davranışa çevirdiği alışkanlığı tersine çevirme eğitimi adı verilen bir tür davranışçı terapiyi içerebilir.
Çocuk ve ergen psikiyatrları ayrıca ailelere, çocukları veya ergenleri için nasıl duygusal destek ve uygun eğitim ortamı sağlanacağı konusunda tavsiyelerde bulunabilir.
Mehmet Fatih Kınık
Ordu Çocuk Psikiyatri
Uzm. Dr. Mehmet Fatih Kınık (@mehmetfatihkinik) • Instagram fotoğrafları ve videoları