Otizm spektrum bozukluğu nedir?

Otizm spektrum bozukluğu nedir?

Otizm, genellikle yaşamın ilk 3 yılında teşhis edilen nörogelişimsel bir durumdur. Genellikle ebeveynler, çocuklarının konuşma gelişiminde gecikmeler, kısıtlı sosyal ilişki ve sınırlı ilgi alanları olduğunda endişelenirler. Çocuk doğrudan göz temasından kaçınabilir ve nesnelerin parçalarına (örneğin bir oyuncak arabanın dönen tekerleği) odaklanmak gibi garip davranışlar sergileyebilir. El çırpma, kendi kendini uyarma veya ayak parmakları üzerinde yürüme gibi olağandışı motor hareketler olabilir.

Otizmin nedeni bilinmemekle birlikte, genellikle etiyolojinin birden fazla faktöre bağlı olabileceğine inanılmaktadır. Beynin normal işleyişini etkileyen birçok genetik, çevresel, metabolik ve nörolojik durum araştırılmaktadır. DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition), otizm spektrum bozukluğu (OSB) için kullanılan tanı kriterlerini belirlemektedir.

• DSM-5'e göre, otizm spektrum bozukluğu tanısını koymak için aşağıdaki kriterlerin karşılanması gerekmektedir:

1.Sosyal iletişim ve etkileşim alanında belirgin bozukluklar: Sosyal etkileşimde anormal gelişim ve sosyal ilişkilerde sorunlar: Göz teması, beden dili ve diğer kişilerle sosyal etkileşim kısıtlıdır. Yaşıtlarıyla uyumlu sosyal etkileşimde kısıtlılık, sosyal etkileşimde ve zorluk gözlemlenir.

2.Sosyal iletişim becerilerindeki bozukluklar: Gecikmiş veya anormal dil gelişimi, iletişimi sürdürmede zorluklar, sosyal iletişim amacıyla dilin sınırlı kullanımı görülür. Ek olarak hayali oyunlar yerine, tekrarlayıcı ve sınırlı ilgi alanlarına odaklanırlar.

3.Belirgin tekrarlayıcı davranış, ilgi ve aktiviteler: Sınırlı, yoğun ve tekrarlayıcı ilgi alanları vardır. Sıkı bir şekilde bağlı kalınan ve değiştirilmesi zor olan rutinlere ve ritüellere olan aşırı bağlılık gözlenir. Ayrıca stereotipik veya tekrarlayıcı motor hareketler (örneğin el sallama, parmak hareketleri veya vücut sallama) mevcuttur.

Tedavi planlaması karmaşıktır, çünkü her çocuğun farklı güçlü yönleri ve eksiklikleri vardır. Sorunun erken tespitinin uzun vadeli prognozu iyileştirdiğine dair kanıtlar, erken tanıyı çocuğun adaptif becerilerini ve gelecekteki işlevlerini geliştirmek için özellikle önemli kılmaktadır. Bu bozuklukların hem bireyler arasında hem de bireyler içinde farklı ifadeleri, klinik tanı ve tedavi için belirli zorluklar ortaya koymaktadır.

Otizmin erken belirtileri nelerdir?

• Ebeveynler ve akrabalar, aşağıdaki gelişimsel gecikmelerden veya davranış sorunlarından herhangi birini fark ederlerse bebekleri veya yürümeye başlayan çocukları hakkında endişelenmeli ve değerlendirme için çocuk psikiyatri uzmanına danışmalıdırlar.
• Konuşma dilinin gelişiminde eksiklik veya gecikme .
• Dilin ve/veya motor tavırların tekrar tekrar kullanılması (örneğin, el çırpma, dönen nesneler).
• Çok az göz teması veya hiç göz teması.
• Akran ilişkilerine ilgi eksikliği.
• Spontan veya inandırıcı oyun eksikliği.
• Nesnelerin parçalarına kalıcı sabitleme.

Ebeveynlerin ve bakım verenlerin arayabileceği bazı otizm belirtileri nelerdir?

• Otizm teşhisi konan çocuklar, çevredeki bilgileri benzersiz şekillerde işleme ve yanıtlama eğilimindedir. Bazı durumlarda, ebeveynler korkarlar çünkü yönetilmesi zor olan agresif ve / veya kendine zarar veren davranışlar sergilerler.
• Rutinler, aynılıkta ısrar
• İhtiyaçları sözlü olarak ifade etmede, jestleri kullanmada veya kelimeler yerine işaret etmede zorluk
• Normal konuşma yerine kelimeleri veya kelime öbeklerini tekrarlama
• Görünürde bir sebep olmadan gülmek (ve/veya ağlamak)
• Yalnız kalmayı tercih etmek; yabancılara ve aile üyelerine karşı duyarsız kalmak
• Öfke nöbetleri ve düşük engellenme eşiği
• Başkalarıyla sosyal temas kurmada zorluk
• Sarılma gibi şefkatle verildiğinde bile fiziksel temastan rahatsızlık duymak
• Doğrudan konuşulduğunda bile çok az göz teması veya hiç göz teması kurmamak
• Oyuncaklarla amacına yönelik oyun oynamamak (örneğin, bir oyuncak arabayı hareketli bir araç olarak değil, bir blok olarak çarpar)
• Fan veya oyuncak helikopterin pervanesi gibi dönen nesnelere odaklanın
• Belirli nesnelere takıntılı bir şekilde bağlanma
• Ağrıya karşı belirgin aşırı duyarlılık veya düşük duyarlılık
• Zarar görme riskine rağmen tehlikeleri algılayamamak
• Gözle görülür fiziksel aşırı aktivite veya aşırı düşük aktivite
• Bozulmuş ince motor ve kaba motor becerileri
• Sözlü komutlara cevap vermemek

Otizmi olan çocuklar neden normal bir sınıf ortamında öğrenmekte zorlanıyorlar?

Otizm spektrum bozukluğu teşhisi konan bir çocuğun düzenli bir sınıf ortamında öğrenememesinin birçok nedeni vardır. Bunlar aşağıdakileri içerir, ancak bunlarla sınırlı değildir:

• Birlikte var olan öğrenme güçlüğü.
• Birlikte var olan zihinsel engellilik.
• Konuşma ve iletişim gecikmeleri.
• Kendine veya başkalarına saldırganlık.
• Duygusal istikrarsızlık.
• Sınıfa katılmak için bireysel denetimin olmaması.
• Sosyal karşılıklılık sorunları.

Bu nedenle, çocuğun yeteneklerinin en üst düzeye çıkarılması için seçenekleri keşfetmek için ebeveynler ve bakıcılar tarafından özel çaba gösterilmesi gerekir. Kaynakların mevcudiyeti topluma göre farklılık gösterir, bu nedenle topluluğunuzdaki mevcut seçenekleri tartışmak için bir çocuk ve ergen psikiyatristi veya çocuk doktoru ile iletişime geçmeniz önemlidir.

Otizm için mevcut tedaviler var mı?

Otizmi "iyileştirmek" için özel bir tedavi yoktur. Otizm spektrum bozukluğu olan her çocuğun gelişimsel gecikmeler, konuşma eksiklikleri, sosyal ve bilişsel bozukluklardan oluşan benzersiz bir takımyıldızı vardır. Bu nedenle, her çocuğun kendine özgü güçlü yönleri ve fonksiyonel bozuklukları profilini hedeflemek için kapsamlı tedavi planları geliştirilmelidir.

Otizm için ilaç tedavileri var mı?

Otizmin temel semptomlarını tedavi eden hiçbir ilaç tedavisi yoktur. Bununla birlikte, çoğu zaman otizmi olan çocuklar, hem çocuk hem de ebeveyn için üzücü olabilecek rahatsız edici, tekrarlayıcı, basmakalıp veya kendine zarar veren davranışlar sergilerler. İlaç tedavisi için sık görülen hedefler arasında saldırganlık, kendine zarar veren davranış, hiperaktivite, dikkatsizlik, anksiyete, kompulsif benzeri davranışlar, diğer tekrarlayan veya basmakalıp davranışlar ve uyku bozuklukları gibi özellikler bulunur. Bu durumlar için yaşa göre onaylanmış ilaç tedavileri mevcuttur.

*Frequently Asked Questions (aacap.org)

Mehmet Fatih Kınık

Ordu Çocuk Psikiyatri

Uzm. Dr. Mehmet Fatih Kınık (@mehmetfatihkinik) • Instagram fotoğrafları ve videoları