DEHB’li Çocukları Sınıfta Desteklemek İçin Stratejiler

Sınıfta, DEHB'li çocukları desteklemek, yapılandırılmış ortamlar, duyusal destekler, zaman yönetimi, odaklanma ve öz düzenleme tekniklerinin bir araya geldiği çok yönlü bir yaklaşım gerektirir. İşte bu öğrenciler için destekleyici, katılımcı ve uyumlu bir sınıf ortamı oluşturmak için uygulanabilecekler:

1. Ortam ve Fiziksel Düzenleme

  - Masa ve Sandalye Pozisyonu: Masa ve sandalyenin ideal olarak kalçalar, dizler ve ayak bileklerinde 90° açı oluşturacak şekilde ayarlanması ve ayakların desteklenmesi önerilir. Ekstra destek gerektiğinde ayak taburesi kullanmayı düşünün. Bu düzenleme, duruşu iyileştirir, yorgunluğu azaltır ve odaklanmayı artırır.

  - Görsel Yapı ve Düzen: Çocuğun malzemelerini kolayca ulaşabileceği şekilde, etiketlenmiş dolaplarda düzenleyin. Masadaki eşya sayısının az tutulması, görsel karmaşayı önleyerek çocuğun odaklanmasını kolaylaştırır.

  - Sabit Oturma Düzeni: DEHB'li çocuklar için sınıfta sabit bir yer güven duygusu sağlar. Çocuğun en rahat hissettiği ve en az dikkat dağıtıcı olan oturma düzenini bulmak için (örn. öğretmene yakın, pencerelerden uzak) denemeler yapabilirsiniz.

2. Hareket Molaları

  - Planlanmış Mikro-Molalar: Uzun süreli dikkat gerektiren aktiviteler için her 10-15 dakikada bir 1-2 dakikalık “mikro-molalar” planlayın. Çocuklar kısa bir esneme veya sınıf içinde kısa bir yürüyüş yaparak dikkatlerini yeniden toplayabilir.

  - Amaçlı Hareket Aktiviteleri: Çocuklara duvara dayanarak şınav çekme, yerinde zıplama veya ayak parmaklarına dokunma gibi duyusal geri bildirim sağlayan küçük, yapılandırılmış aktiviteler sunun. Bu küçük hareketler enerjiyi serbest bırakarak büyük bir kesinti olmadan odaklanmayı korur.

  - Geçiş Aktiviteleri: Bir görevin sonunu işaret eden ve bir sonraki için hazırlık sağlayan aktiviteler oluşturun, örneğin materyalleri dağıtma, kalemleri açma veya sınıfı düzeltme. Bu geçişler, huzursuzluğu azaltır ve çocukları bir sonraki aktiviteye hazırlar.

3. Zaman Yönetimi

  - Görevleri Parçalara Ayırma ve Görsel Zamanlayıcılar: Daha büyük görevleri, belirli zaman çizelgelerine sahip daha küçük, ulaşılabilir parçalara ayırın. Görsel geri sayım sayaçları veya dijital saatler, çocukların ne kadar zaman kaldığını görmelerini sağlar, bu da stresi azaltır ve öz-düzenlemeyi destekler.

  - Net Zaman Beklentileri: Bir etkinliğin başında net beklentiler belirleyin. Örneğin, "Önümüzdeki 10 dakikayı okuyarak geçireceğiz, sonra kısa bir mola vereceğiz" deyin. Hem sözlü bir hatırlatıcı hem de zamanlayıcı sağlamak zaman sınırını pekiştirir.

  - Kademeli Uyarlama: Çocuklar belirli bir zaman dilimine alıştıkça, her oturumun süresini bir-iki dakika artırın. Bu adım adım yaklaşım, çocukların kendilerini bunalmış hissetmeden daha uzun görevlere dayanıklılık geliştirmelerine yardımcı olur.

4. Odaklanma ve Dinleme Becerileri

  - Sık, Sözsüz Yönlendirme: Dikkat dağıtıcı unsurları minimumda tutmak için omzuna hafifçe dokunma, el işareti veya göz teması gibi sözsüz yönlendirmeler yapmayı deneyin. Bu ince ipuçları, dikkatlerini çekmeden odaklanmalarını sağlar.

  - Dinleme İçin Ritim Tabanlı Aktiviteler: Çocukların dinleme ve dürtü kontrolünü geliştirmesine yardımcı olmak için ritim ve tempo egzersizleri kullanın. Örneğin, alkışlama oyunları veya ritim tutmak gibi oyunlar oynayın. Çocuklardan alkış kalıplarını takip etmeleri veya belirli ritimleri tekrarlamaları istenebilir.

  - Hikaye Hatırlama ve Sıralama Oyunları: Çocuklara hafıza ve dinleme becerilerini geliştirmek için kısa hikayeler okuyun ve olayları yeniden anlatmalarını veya resimleri verilen sırayla sıralamalarını isteyin. Bu, işitsel işlemeyi ve hafızayı güçlendirir.

5. Araçlar ve Destekler

  - Duyusal Dostu Oturma Seçenekleri: Hareketten faydalanan çocuklar için “aktif” oturma seçenekleri, hafif sallanma veya hareket içeren oturma yastıkları, sınıfta odaklanmalarını sürdürmelerine yardımcı olur.

  - Ağırlıklı Nesneler ve Diz Pedleri: Diz pedleri veya omuz örtüleri gibi araçlar derin basınç girdiği sağlayarak çocukların kendilerini daha sağlam hissetmelerini sağlar. Bu ek basınç, sakinleştirici bir etki yaratabilir ve özellikle sessiz aktiviteler sırasında faydalıdır.

  - Kişiselleştirilmiş Oyalanma Araçları: Her çocuk için en iyi çalışan oyalanma araçlarını bulmak adına farklı seçenekleri deneyin. Stres topları, küçük yumuşak oyuncaklar veya dokulu kumaş şeritler gibi araçlar duyusal geri bildirim sağlayarak elleri meşgul eder ve dikkat dağıtmaz.

6. Görsel Yardımlar ve Ödül Sistemleri

  - Günlük Görsel Program: Günün her bölümünü ikonlarla gösteren basit, net bir görsel program kullanın. Çocuklara şu an ne olduğunu, sırada ne olduğunu ve daha sonra ne geleceğini göstererek bağımsızlığı teşvik eder ve geçişler hakkındaki kaygıyı azaltır.

  - Ödül İçin Seçim Panoları: Çocukların belirli hedeflere ulaştıklarında (örneğin ekstra teneffüs zamanı, bir çıkartma veya küçük bir oyuncak) seçebilecekleri ödüllerin yer aldığı bir seçim panosu oluşturun. Ödülde seçim hakkı tanımak motivasyonu ve görevlerde katılımı artırabilir.

  - Çabaya Değer Verme: Çocukları sadece başarılarından değil, çabalarından ve sergiledikleri davranışlardan ötürü de övün (örn. “Oturmaya devam etmek için çok çalıştın!”). Bu, çocukların yalnızca sonuçların değil, sebatın da değerli olduğunu anlamalarına yardımcı olur.

7. Fiziksel Isınma ve Hareket Egzersizleri

  - Çapraz-Hareket Aktiviteleri: Çapraz-hareket egzersizleri, çocukların her iki beyin yarısını çalıştırmalarını sağlar. Bu hareketler koordinasyonu ve odaklanmayı iyileştirir ve özellikle akademik görevlerden önce faydalıdır.

  - Sınıf Genelinde Gerinme Rutinleri: Omuz döndürme, kol germe ve ayak parmaklarına dokunma gibi günlük gerinme rutinlerini sabah veya öğle yemeğinden sonra uygulayın. Bu tüm vücut egzersizleri, çocukların fazla enerjilerini yapıcı bir şekilde serbest bırakmalarına yardımcı olur.

  - Odaklanma İçin Farkındalıklı Hareketler: Daha yavaş, farkındalıklı hareketler ekleyin; örneğin çocukların ayaklarını yere sağlam basarak dik durmalarını sağlayan “dağ pozu”. Bu egzersizler, çocukların denge merkezlerini bulmalarına yardımcı olarak dürtüselliği azaltır.

8. Ek Teknikler

  - Öz İzleme Stratejileri: Çocuklara odaklanmalarını değerlendirmeleri için basit bir renk sistemi öğretin (örn. yeşil = odaklanmış, sarı = dikkati dağılıyor, kırmızı = dikkati dağılmış). Periyodik olarak, yanlarına gidip hangi renkte nerede olduklarını değerlendirmelerini isteyerek öz farkındalığı teşvik edin.

  - Sakinleşme Kitleri ve Güvenli Alanlar: Sınıfta yumuşak oyuncaklar, oyun hamuru, boyama kağıtları ve gürültü önleyici kulaklıklar içeren “sakinleşme kitleri” ile donatılmış küçük, sessiz bir alan sağlanabilir. Bu alan, çocuklara kendilerini düzenleyip  yeniden enerjilerini toplamak için güvenli bir ortam sunar.

  - Yönlendirilmiş Nefes Teknikleri: Çocuklara “4-7-8” (4 saniye nefes al, 7 saniye tut, 8 saniye nefes ver) veya “kare nefes” (nefes al, tut, nefes ver ve tekrar tut) gibi basit nefes egzersizleri öğretin. Bu egzersizlerin düzenli uygulanması, çocukların stresi yönetmelerine ve odaklanmalarını iyileştirmelerine yardımcı olabilir.

Bu stratejiler, öğretmenlere ve bakım verenlere duyusal ihtiyaçlar, zaman yönetimi, odaklanma eğitimi ve uyarlanabilir ortamları odakta tutarak DEHB'li çocukları desteklemeye yönelik kapsamlı bir çerçeve sunar. Her yaklaşım, çocukların yapılandırılmış ancak esnek bir destekle gelişebileceği kapsayıcı bir sınıf ortamını teşvik eder.