Asperger Sendromu

Asperger Sendromu Nedir?

Asperger Sendromu, otizm spektrum bozuklukları (OSB) içinde yer alan bir nörolojik durumdur. İlk kez 1944 yılında Avusturyalı pediatrist Hans Asperger tarafından tanımlanmıştır. Sosyal etkileşimlerde zorluk, belirli ilgi alanlarına yoğun odaklanma ve tekrarlayıcı davranışlar gibi özelliklerle kendini gösterir. Ancak, Asperger Sendromu olan bireyler genellikle dil gelişiminde ciddi gecikmeler yaşamaz ve çoğu ortalama veya üstün zekaya sahiptir. 2013 yılında DSM-5 ile birlikte bu durum, otizm spektrum bozukluğunun bir parçası olarak sınıflandırılmıştır, fakat “Asperger Sendromu” terimi hâlâ yaygın olarak kullanılmaktadır.

Asperger Sendromu olan bireyler, dünyayı kendine özgü bir şekilde deneyimler ve doğru destekle güçlü yönlerini ortaya koyabilir. Örneğin, derinlemesine odaklanma yetenekleri sayesinde bir alanda uzmanlaşabilir ya da yaratıcı düşünme becerileriyle yenilikçi çözümler üretebilirler.

Asperger Sendromunun Belirtileri

Asperger Sendromu, bireyden bireye farklılık gösterse de genellikle şu alanlarda belirginleşir:

1. Sosyal Etkileşim Zorlukları

  Asperger Sendromu olan bireyler, sosyal ipuçlarını (mimikler, beden dili, tonlama) anlamakta zorlanabilir. Bu durum, arkadaşlık kurmayı veya grup içinde iletişimde bulunmayı zorlaştırabilir. Göz teması kurmaktan kaçınma, konuşmalarda karşılıklılık eksikliği veya sosyal kuralları öğrenip uygulamada gecikme sık görülen durumlardır.

  -Örnek: Çocuk sınıfta arkadaşlarının şakalarını anlamayabilir; bir yetişkin ise iş yerinde kahve molalarında ne konuşacağını bilemeyebilir.

2. Kısıtlı ve Yoğun İlgi Alanları

  Belirli bir konuya derin bir tutkuyla bağlanma sık görülür. Bu ilgi alanları oldukça çeşitlidir ve bireyler bu konuda saatlerce konuşabilir. Bu yoğun odaklanma, sosyal etkileşimlerde tek taraflı konuşmalara yol açabilir; birey, ilgi alanından uzun uzun bahsederken karşısındakinin ilgisini göz ardı edebilir. Öte yandan, bu tutku, akademik veya profesyonel başarı için bir avantaj da sağlayabilir.

  -Örnek: Genç, uzay araştırmaları hakkında detaylı bilgi biriktirip her sohbette bu konuya dönebilir.

3. Rutinlere ve Tekrarlayıcı Davranışlara Bağlılık

  Günlük yaşamda belirli düzenlere sıkı sıkıya bağlılık yaygındır ve değişiklikler strese yol açabilir. Tekrarlayıcı fiziksel hareketler (el çırpma, sallanma) veya zihinsel rutinler (sayı sayma, belirli kelimeleri tekrarlama) sıkça gözlemlenir. Bu davranışlar, genellikle bireyin çevreden gelen belirsizliklerle başa çıkma yöntemi olarak ortaya çıkar. 

  -Örnek: Çocuk her sabah kahvaltısını aynı sırayla yapmak isteyebilir; bir yetişkin ise öğle yemeğini her gün aynı saatte yemeyi tercih edebilir.

4. Duyusal Hassasiyetler 

  Çevredeki uyarılara karşı aşırı duyarlılık olabilir. Yüksek sesler, parlak ışıklar veya belirli dokular rahatsız edici bulunabilir. Bazı bireyler parlak ışığa karşı hassasiyet gösterirken, diğerleri belirli yiyecek dokularını tolere edemeyebilir.

  -Örnek: Çocuk okul zilinin sesinden rahatsız olup kulaklarını kapatabilir; bir yetişkin alışveriş merkezindeki kalabalık ve ışıklar yüzünden baş ağrısı yaşayabilir.

5. İletişim Özellikleri

  Konuşma genellikle resmi veya alışılmadık bir tonda olabilir. Mizah, alay veya mecazi ifadeleri anlamak zor gelebilir. Konuşmalarda aşırı ayrıntıya girme, monolog tarzında iletişim kurma veya karşısındakinin duygusal tonunu yakalayamama gibi durumlar sık görülür. Bu sosyal yanlış anlamalara yol açabilir. 

  -Örnek: Çocuk, öğretmeninin “Bu ödevi iki dakikada bitir” sözünü ciddiye alabilir; bir yetişkin ise iş toplantılarında karşısındakinin duygusal tonunu fark edemeyebilir.

6. Diğer Önemli Belirtiler

Asperger Sendromu’nun belirtileri yalnızca sosyal ve davranışsal alanlarla sınırlı kalmaz; bireyin yaşamını etkileyen ek özellikler de gözlemlenebilir:

Motor Becerilerde Zorluk: İnce motor beceriler (kalem tutma, düğme ilikleme) veya kaba motor beceriler (top yakalama, bisiklete binme) gelişiminde gecikmeler olabilir.

Duygusal Düzenleme: Kaygı, öfke patlamaları veya hayal kırıklığı gibi duyguları kontrol etmekte zorlanma sık rastlanır.

Zaman Yönetimi ve Organizasyon: Günlük işleri planlama, öncelikleri belirleme veya zamanı etkili kullanma gibi becerilerde destek gerekebilir.

Bu belirtilerin şiddeti ve kombinasyonu kişiden kişiye değişir. Çocuklukta daha belirgin olan bazı özellikler, zamanla destekle hafifleyebilir veya birey bu özelliklerle baş etmeyi öğrenebilir.

Asperger Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

Asperger Sendromu teşhisi, genellikle bir çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından kapsamlı bir değerlendirme ile konur. Ordu Çocuk Psikiyatri kliniğimiz de Asperger Sendromu tanısı konulabilmektedir. Teşhis süreci şunları içerir:

- Aile ve Çocuk Görüşmeleri 

 Uzman, bireyin gelişim geçmişini ve davranışlarını sorgular. Örnek: Ebeveynlere, çocuğun bebeklikten itibaren dil ve sosyal etkileşimleri hakkında sorular sorulur.

- Davranışsal Gözlemler 

Bireyin sosyal ortamlardaki tepkileri ve iletişim becerileri incelenir. Örnek: Bir çocuk sürekli oyuncakları sıraya diziyorsa bu dikkat çeker.

- Standartlaştırılmış Değerlendirmeler 

 Otizm spektrum bozukluklarını tespit etmeye yönelik testler uygulanır. Tanı da ADOS kullanılabilir.

Teşhis, erken çocuklukta konabileceği gibi, ergenlik veya yetişkinlikte de fark edilebilir. Örneğin, bir genç lisede grup projelerinde zorlandığında veya bir yetişkin iş yerinde iletişim problemleri yaşadığında teşhis alabilir. Erken teşhis, bireyin ihtiyaçlarına uygun desteklerin planlanması açısından kritiktir.

Asperger Sendromu ile Yaşamak

Asperger Sendromu olan bireyler, doğru destekle potansiyellerini ortaya koyabilir ve tatmin edici bir yaşam sürebilir. Güçlü yönleri arasında derinlemesine odaklanma, analitik düşünme, dürüstlük ve bağlılık yer alır.  

-Örnek: Çocuk matematikte yaşıtlarından ileride olabilir; bir yetişkin ise teknoloji alanında başarılı bir kariyer yapabilir.

Ancak sosyal hayatta zorluklar, duyusal hassasiyetler veya değişime uyum sağlamada güçlük, yaşam kalitesini etkileyebilir. Bu nedenle, bireyin ihtiyaçlarına yönelik düzenlemeler önemlidir.  

-Örnek: Okulda sessiz bir çalışma alanı sağlamak veya iş yerinde esnek saatler sunmak bireyin rahat etmesini sağlayabilir.

Asperger Sendromunda Destek ve Müdahaleler

Asperger Sendromu olan bireylerin potansiyellerini gerçekleştirmelerine yardımcı olmak için şu yaklaşımlar uygulanabilir:

1. Eğitim ve Farkındalık 

  Aileler, öğretmenler ve toplumun bilgilendirilmesi, bireyin ihtiyaçlarını anlamayı kolaylaştırır.  

  -Örnek: Öğretmenin sınıfta esnek davranması veya ebeveynin duyusal hassasiyetlere uygun ortamlar yaratması faydalıdır.

2. Bireysel Terapiler 

  - Sosyal Beceri Eğitimi**: Grup dinamiklerine katılmayı öğrenmek için programlar düzenlenir.  

  - Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)**: Kaygı ve stres yönetimi için etkilidir.  

  - Duyusal Bütünleme Terapisi**: Duyusal hassasiyetleri olan bireyler, uyarılara alışabilir.

3. Eğitimde Düzenlemeler

  Bireyselleştirilmiş eğitim planları (BEP), akademik ve sosyal başarıyı destekler.  

  - Örnek: Sessiz sınav ortamları veya net talimatlar sağlamak faydalıdır.

4. Aile Desteği  

  Ebeveynler, uzmanlarla iş birliği yaparak çocuklarının ihtiyaçlarını daha iyi anlayabilir.

Toplumda Asperger Sendromu: Yanlış Anlamaları Aşmak

Asperger Sendromu hakkında “duygusuzluk” veya “asosyal olma” gibi önyargılar yaygındır. Oysa bu bireyler, zengin bir iç dünyaya sahiptir ve kendilerine özgü yollarla bağ kurarlar. Toplum olarak farklılıkları kucaklamak ve kapsayıcı ortamlar yaratmak, herkesin potansiyelini ortaya koymasını sağlar.

SON SÖZ

Asperger Sendromu, bir eksiklik değil, farklı bir bakış açısıdır. Doğru destek ve anlayışla, bu bireyler büyük başarılar elde edebilir. Eğer siz veya bir yakınınız bu konuda daha fazla bilgi veya destek arıyorsanız, Ordu-Giresun Mehmet Fatih Kınık çocuk ve ergen psikiyatristine başvurarak kişiselleştirilmiş bir yol haritası oluşturabilirsiniz.