ADOS-2 ( Otizm Tanısal Gözlem Çizelgesi )

ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule, Second Edition), otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısında kullanılan en yaygın ve güvenilir değerlendirme araçlarından biridir. 1999 yılında geliştirilen ADOS'un ikinci sürümü olan ADOS-2, otizm spektrum bozukluğunun belirlenmesinde daha güncel ve kapsamlı bir yaklaşım sunar. Hem klinik hem de araştırma amaçlı olarak kullanılabilir.

ADOS-2'nin Yapısı ve İçeriği

ADOS-2, bireyin sosyal etkileşim, iletişim, oyun ve kısıtlı, tekrarlayıcı davranışları gözlemlenerek değerlendirilmesini sağlar. Araç, farklı yaş gruplarına ve dil seviyelerine göre düzenlenmiş beş modülden oluşur. Hangi modülün kullanılacağı, bireyin yaşına ve dil becerilerine bağlıdır:

1. **Modül 1**: Kelime dağarcığı sınırlı olan veya hiç konuşmayan küçük çocuklar için tasarlanmıştır.

2. **Modül 2**: Basit cümlelerle konuşan çocuklar için uygundur.

3. **Modül 3**: Akıcı bir şekilde konuşabilen küçük çocuklar ve gençler için geliştirilmiştir.

4. **Modül 4**: Akıcı konuşan daha büyük gençler ve yetişkinler için kullanılmaktadır.

5. **Toddler Modülü**: 12-30 aylık küçük çocuklar için özel olarak tasarlanmıştır ve bu çocuklarda otizm riskini değerlendirmeye yöneliktir.

ADOS-2'nin Uygulama Süreci

ADOS-2 değerlendirmesi genellikle 40-60 dakika sürer. Uygulayıcı, bireyin doğal sosyal etkileşimlerini ve davranışlarını gözlemleyebileceği yapılandırılmış aktiviteler ve oyunlar sunar. Bu gözlemler, otizm spektrum bozukluğuna özgü davranışların değerlendirilmesini sağlar.

Her modül, belirli sosyal ve iletişimsel davranışları değerlendirmeye yönelik çeşitli görevler içerir. Örneğin:

- Sosyal Etkileşim: Göz teması, jestler, yüz ifadeleri, paylaşımda bulunma ve sosyal tepkiler değerlendirilir.

- İletişim: Sözlü ve sözsüz iletişim becerileri, soru sorma ve cevap verme gibi dil becerileri incelenir.

- Oyun ve Yaratıcılık**: Sembolik oyun oynama yeteneği, hayal gücü kullanımı ve esnek düşünme değerlendirilir.

- Tekrarlayıcı Davranışlar ve İlgi Alanları**: Sınırlı ve tekrarlayıcı davranışlar, takıntılı ilgi alanları ve rutinlere bağlılık gözlemlenir.

ADOS-2'nin Değerlendirilmesi

ADOS-2, uygulayıcının gözlemleri doğrultusunda belirli kriterler üzerinden puanlanır. Bu puanlar, otizm spektrum bozukluğu tanısına yönelik risk düzeyini belirlemeye yardımcı olur. Puanlar, belirlenen kesme noktalarıyla karşılaştırılır ve bu doğrultuda bireyin OSB tanısı alıp almayacağına karar verilir.

ADOS-2'nin Güvenirlik ve Geçerlik Çalışmaları

ADOS-2, dünya genelinde geniş çapta kabul görmüş ve geçerlilik çalışmaları yapılmış bir değerlendirme aracıdır. Hem klinik pratikte hem de araştırmalarda yaygın olarak kullanılır. Özellikle otizm spektrum bozukluğu tanısının karmaşıklığı göz önüne alındığında, ADOS-2'nin standardize edilmiş bir araç olarak büyük önemi vardır. Her ne kadar ADOS-2 güçlü bir değerlendirme aracı olsa da, otizm tanısı koyarken yalnızca bu araca dayanmak yeterli değildir. Tanı koyma sürecinde, bireyin gelişimsel geçmişi, diğer değerlendirme araçları ve aile görüşmeleri de dikkate alınmalıdır. Ayrıca, ADOS-2'yi uygulayacak kişinin bu konuda eğitimli ve deneyimli olması gerekmektedir.

Sonuç

ADOS-2, otizm spektrum bozukluğunun tanısında kritik bir rol oynayan, güvenilir ve kapsamlı bir değerlendirme aracıdır. Doğru ve etkili kullanıldığında, bireylerin doğru tanı almasına ve gerekli müdahalelerin planlanmasına yardımcı olabilir. Bununla birlikte, multidisipliner bir yaklaşımla, diğer değerlendirme yöntemleri ve klinik gözlemlerle desteklenmesi önemlidir.